Yeni İlahiyat ve Mezhepler Tarihi (GÖRÜŞ ve ANKET) - www.Mezhep.Org | Forums

Yazar

Topic

ahmet ishak demir

Yönetici

335 Mesaj

Posted - 16.09.2013 : 00:05

Değerli Hocalarım ve Arkadaşlar,
Yeni İlahiyat müfredatında İslam Mezhepleri Tarihinin müstakil anabilim dalı olmasına son verilmesi birçok açıdan sorunlar getirmektedir.
Sağlam bir metin oluşmasına katkı olması düşüncesiyle basit bir taslak metni takdirlerinize sunuyorum.

YÖK Genel Kurulu’nun 15.08.2013 tarihinde oy çokluğu ile kabul edilen Yeni İlahiyat Programı ile ilgili olarak yazılı ve görsel medyada yapılan tartışma ve değerlendirmeler devam etmektedir. Bu programın yöntem ve içeriğine ilişkin değerlendirmelere girmeksizin, İslâm Mezhepleri Tarihinin Kelâmla birleştirilmesine dair yönüyle ilgili olarak aşağıdaki hususlara işaret edilmesi zorunlu görünmektedir.
1. Isparta Süleyman Demirel Üniversitesi’nde 13.10.2013tarihinde İslâm Mezhepleri Tarihi öğretim elemanlarının iştiraki ile gerçekleşen çalıştayda, alınan kararlardan, ilk madde bugün de güncelliğini korumaktadır: “Mezhepleri Tarihi mezhep ve benzeri oluşumları; toplumsal farklılaşmanın bir tezahürü, bir muhalefet biçimi, sosyal buhrana karşı bir protesto olarak değerlendirir. Bunu yaparken ortak kimliği inşaya hizmet eden semboller, dayanışmayı sağlayan ilkeler, ortak düşman algısı, otorite biçimi, zamana direnme gücü, varoluş süreci, dini grubun üye sayısı dikkate alınır. Temel İslâm Bilimleri alanında yukarıdaki hususları doğrudan dikkate alan hiçbir Anabilim dalı yoktur. Bu yüzden İslâm Mezhepleri Tarihinin bir Anabilim Dalı; Klasik İslâm Mezhepleri ve Çağdaş İslâm Akımları'nın da bilim dalı olarak devamlılığı üzerinde ısrar etmek bir Anabilim Dalı sorunu değil, İlahiyat bilimleri sorunudur.”

2. Bugün İslâm Mezhepleri Tarihinin ele aldığı konular ilk dönemlerden itibaren “ilmü’l-makâlât”, “ilmu makâlâti’l-fırak”, “ilmü’l-fırak”, “ilmü’l-nihal” gibi adlarla anılan müstakil bir disiplinin oluşmasına vesile olmuş, çok geçmeden de bu alanda azımsanamayacak bir literatür oluşmuştur. Selçuklu ve Osmanlı medreselerinde bu alanda klasikleşen eserlerden Şehristânî’nin el-Milel ve’n-nihal’i büyük ilgi görmüştür.

3. Geçmişte “ilmü’l-makâlât” veya “ilmü’l-fırak”ın kelâm ilmiyle iç içe olması, bu alanda eser kaleme alan müelliflerin çoğunlukla “kendi mezheplerini hak göstermek ve muhalifleri reddetmek” amacına dayalı olarak eser telif etmelerinden kaynaklanmıştır. Bu durum, aynı zamanda, bu disiplinin normatif bir özelliğe bürünmesine yol açmıştır. Oysa bugün özellikle yüksek öğretimde, “yargılamanın değil anlamanın öncelikli olduğu, esasen anlamadan yargılamanın da mümkün olmadığı” öne çıkmaktadır. Dolayısıyla İslâm mezheplerinin kelâm ile birleştirilmesi bu disiplini normatifleştirecek, dolayısıyla da işlevsiz kılacaktır.

4. İslâm Mezhepleri Tarihi, gerek klasik İslâm mezheplerini gerekse modern dinî akımları ele alan bir disiplin olması bakımından özel bir öneme sahiptir. Geçmişte itikadi ya da siyasi alandaki ihtilaflara bağlı olarak ortaya çıkıp zümreleşen “mezhepleri” sadece naslardan hareketle anlamak asla mümkün değildir. Bu yapılar birer sosyal realite olup ve bu realitelerin oluşması bir dizi siyasi, iktisadi, etnik, kültürel... arkaplana bağlıdır. Bu bağlamda İslâm Mezhepleri Tarihini müstakil bir anabilim dalı olmaktan çıkarmak onun bu önemini göz ardı etmek demektir.

5. Tarih boyunca özellikle geniş halk kitlelerinde “mezhep”, dinî kimlikle özdeşleşmiş, kimi zaman farklı yorum çevrelerine ilişkin katı tutumlar geliştirilmiştir. Bu da birden çok mezhep bağlılarının bulunduğu toplumlarda sıkıntılara yol açmış ve “sosyal bütünlük” fikri zarar görmüştür. Dolayısıyla mezun olduktan sonra öğrenci yetiştirecek ya da camide toplumu irşad edecek olan ilahiyat öğrencilerinin mezhepler hakkında sağlıklı ve yeterli bilgiye sahip olması gerekmektedir. Bunun için mevcut kredi yetmezken Kelâmla birleştirilerek bu kredinin daha da azaltılmasının izahı yoktur.

6. İtiraf edilse de edilmese de, bugün başta Suriye, Irak olmak üzere İslâm dünyasında mezhep çatışmaları yaşanmaktadır. Bunda, Selefî ve Şiî dünyada “mezheb” fikrini dinle aynîleştirme düşüncesinin payı büyüktür. Dolayısıyla, Mezhepleri tarihini kelâmla birleştirerek silikleştirme; a) İslâm içi yapılarla uzlaşı içinde yaşamaya dönük vurguyu azaltacağı, b) yeterli sayıda alan uzmanının yetişmesine engel olacağı c) sağlıklı araştırmaların yapılamayacağı vb. sonuçları doğuracağından kabulü mümkün değildir.
Sonuç olarak bir kısmına işaret edilen sebeplerden dolayı İslâm Mezhepleri Tarihi muhakkak surette müstakil ana bilim dalı vasfını korumalıdır. Geçen yıl İslâm Mezhepleri Tarihi akademisyenlerince gerçekleştirilen Çalıştayda karara bağlandığı üzere bu ders 2+2 olmak üzere5. ve 6. yarıyılda verilmeli, ayrıca 2 kredili Çağdaş İslâm Akımları dersinin zorunlu olması sağlanmalıdır.

Saygılarımla.

Prof. Dr. İlyas ÜZÜM
Marmara Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi

Giriş